Komunidade besik be’e matan Santo Antonio ameasadu hetan muda tamba alrgamentu Estrada

08/10/2019 Komunidade husi Munisipiu Manatutu Postu Administrativu Laklo Suku Uma Kaduak Aldeia Ilimanu ameasadu hetan muda tamba alargamentu Estrada Dili-Manatutu.

Be’e matan Santo Antonio ne’e aliende sai icon fo mos benefisiu ba komunidade kios nain sira ne’e halao negosiu besik area ne’e, ho fatin ne’ebe mak mahon no haleu husi aihun bo’ot, atrai tebes sira ne’ebe mak halao viajem ba diresaun lorosae hodi para minutu balun iha fatin ne’e atu deskansa, hasae orasaun iha statua santo Antonio no mos sosa hahan iha kios ne’ebe komunidade sira loke.

Ho sira nia situasaun agora, komunidade sira preokupa ho Alargamentu Estrada ne’ebe sei afeita mos ba sira nia uma no kios ne’ebe sira depende moris ba. Total uma kain ne’ebe sei afeita ba alargamentu Estrada ne’e mak hamutuk 22, maioria Sira nia profisaun mak negosiante kios, balun loke bengkel no sira nia moris loron-loron depende makas ba rendimentu ne’ebe sira hetan liu husi loke kios. Husi rendimentu ne’ebe mak sira hetan aloka ba nesesidade uma laran, fo escola sira nia oan, halo uma no nesesidade kultural.  

Tuir Komunidade afeitadu Cristovão da Cunha hateten sira komesa halo negosiu iha fatin ida ne’e tamba muda obrigatoriu husi militar Indonesia iha tinan 1994 to’o 1995 no hahu’u sira nia moris ho faan bani ben, singkumas no aimaran. Sira konsidera be’e matan Santo Antonio ne’e fo sorti bo’ot ba sira tamba wainhira ema liu sempre sosa sira nia sasan no mos tamba be’e matan Santo Antonio ne’e konsidera nu’udar lulik ida ne’ebe sira fiar no fo duni sorti ba sira. “ rendimentu ne’ebe mai hetan loron-loron ne’e tamba Santo Antonio, laos fo osan direitamente mai ami maibe bolu ema husi loro-sae to’o loromonu ne’ebe lao liu fatin ne’e para no mai hola ami nia sasan ida ne’e. tamba ne’e mak ami hateten ami labele dok husi Santo Antonio ne’e,  se karik ami sai lori mos Santo Antonio ne’e tamba nia mak fo sorti mai ami no kuando ami do’ok ne’e ami nia moris araska ona”, nia hateten.

Prosesu konsultasaun ba komunidade afeitadu sira halao iha tinan 2016 maibe tuir komunidade katak indeminizasaun ne’e la justu tamba ideminizasaun ne’e la refleta ba komunidade sira nia kondisaun moris nune’e Komunidade sira hato’o sira nia sentimentu liu husi liafuan sira ne’ebé sira hakerek iha kios sira nia didin lolon hanesan “Respeita ami nia direitu”, ami la kontra dezemvolvementu maibe tenke respeita ami nia direitu. Cristiana Rodrigues Pereira nu’udar kios nain no komunidade afeitadu husi alargamentu Estrada ne’e hateten katak liafuan ne’ebe sira hakerek hetan reazen makas husi ema sira ne’ebe halao viajem no para iha statua santo Antonio ne’e “balun mai husu ami tamba sa mak hakerek liafuan ne’e no ami esplika ami nia kondisaun katak ami nia kios afeita ba alargamentu Estrada no ami preokupa tamba ami nia vida lor-loron depende makas ba kios ne’e no balun uza rendimentu husi kios ne’e hodi fo escola oan sira” tenik nia

Tuir informasaun ne’ebe publika iha Web Portal Governu Timor leste katak alragamentu Estrada ne’e ho medida metru 3 ba sorin los no karuk no afeita komunidade nia kios no hela fatin Finansiamentu ba konstrusaun Estrada ne’e mai husi OGE no mos fundu imprestimu governu japaun atravez husi Japan International Cooperation Agency (JICA). Projeitu rehabilitasaun ne’e fahe ba sesaun rua: sesaun DIli manatutu hahu’u ona husi Hera (Dili) to’o Ponte laklo’o (Manatuto) iha 30 de jullu 2016 no sei remata iha 25 de Abril 2019 ho distansia 48.74 kilometru. Kompanha ne’ebe hala’o projeitu konstrusaun ne’e mak Sinohydro Corporation Limited husi Xina no total kustu US$48,314,975.87. Faze segundu husi Manatuto- Baucau hahu’u husi 18 de Agosto 2016, iha Lacló (Manatuto), no sei Remata iha Baucau iha 14 Maiu 2019 ho distansia 57.702 kilometru. Kompanha ne’ebe responsavel ba projeitu ne’e mak Chinese company Shanghai Construction (Group) General Co husi Xina ho total kustu US$ 59,287,453.55.