Roberto Januario
Oecusse – Francisco Lopes Salu (65) hela iha Aldea Bausiu, suku Nipani nudar vitima ida husi alargamentu Estrada. Nudar komunidade babain, ne’ebe moris nudar agricultor, hodi sustenta moris uma laran nian.
Wainhira projetu Zeesm komesa hahu ona iha rai enclave Oe-ccuse ne’e, Fransisco Lopes Salu, afeta hosi projetu nebe’e refere, katak efetadu hosi alargamentu estrada.
Francisco ne’ebe tama ona terseira idade, esplika ba ekipa Rede Ba Rai katak antes nia uma atu sobu, Presidente Zeesm, DR.Mari Alkatiri, hasoru malu hodi koalia oinsa atu bele resolve,
“Ita nia uma nebe sobu, no bele muda ba kotuk hau sei intrega xavi deit”.
Tempu lao ba bebeik, loron ba kalan, kalan ba loron, Francisco Lopes Salu, nafatin ho esperansa boot, katak bele hetan duni hela fatin ne’ebe favoravel ba nia ho familia atu bele hela ho hakmatek.
Maibe Francisco Salu, nia esperasan naben no mout, tanba nia rasik ne’ebe sobu uma no hein solusaun hosi lider historiku hodi bele realiza promesa ne’e. Francisco Salu, relembra fila fali lia fuan ne’ebe hato’o iha fulan Abril 2015, maibe esperansa ne’e mohut to ohin loron. Lia fuan ne’ebe dehan sei simu xaviu, troka fali ho material uma nian no nia rasik mak sei konstui nia uma ne’e, tuir Francisco nia lia fuan
Wainhira dadalia ho Rede Ba Rai, Francisco Salu, ne’ebe hala’o nudar lian nain, esplika katak ba uma ida ho medida 7×9 (antes 6×7). Sai preukupasaun vitima ne’e mak, rai henek nia tenki troka tanba raihenek nebe distribui mesak rai deit. Buat seluk nebe halo vitima ne’e sofre liu tan mak Osan ba badaen nebe mak ZEESM fo $460.30, maibe badaen rasik husu $ 3000,00.
Francisco hatutan katak “agora dadaun uma konstrui atu remata ona, no hau foin selu badaen $300 (dolar atus 3), no hau lahatene atu foti tan osan ne’e husi nebe”.
Ho situasaun ne’ebe Francisco enfrenta, la tuir kontratu ne’ebe esplika ona, Francisco Lopes iha ona komitmentu atu hasuru direta DR. Marii Alkatiri, atu bele husu justifiksaun kona-ba nia promesas.
Liu hosi Key Study ne’ebe Rede Ba Rai, hala’o iha Oe-cusse ho vitima Francisco Salu, nia rekomenda ba ZEESM hodi hatene tuir saida maka Vitima hirak ne’ebe afetadu ba projetu ZEESM katak,
“Material nebe distribui ona, maski la too hau sei esforsuan halo kompletu, Osan ba badaen mak Autoridade ZEESM tenki halo kompletu; tanba fo 500 dolar no badaen husu 3000 no Ekipa teknika ZEESM tenki tun fali ba base hodi hare direta saida mak vitima sira infrenta”.
Hosi sorumutu ida ne’e, ekipa monitorizasaun hetan dadus katak, Iha lista distribuisaun material ba uma tahan ida no assina husi Obras publiku, Camilo Resibu fo no simu osan ba badaen laiha, Vitima assina deit iha emvelope liur no lahatene osan hira mak iha laran, Aktual vitima ne’e moras hela tanba oinsa bele resolve nia problema no Preukupasaun vitima nian mak osan ba badaen